İyilik ve kötülük insanın içindedir. Hangisi daha çok beslenirse o galip gelir.

Yaşlı adam kulübesinin önünde torunuyla oturmuş, az ötede birbiriyle boğuşup duran iki köpeği izliyorlardı. Köpeklerden biri beyaz, biri siyahtı ve oniki yaşındaki çocuk kendini bildi bileli o köpekler dedesinin kulübesi önünde boğuşup duruyorlardı. Dedesinin sürekli göz önünde tuttuğu, yanından ayırmadığı iki iri köpekti bunlar. Çocuk, kulübeyi korumak için biri yeterli gözükürken niye ötekinin de olduğunu, hem niye renklerinin illa da siyah ve beyaz olduğunu anlamak istiyordu artık. O merakla sordu dedesine. Yaşlı reis, bilgece bir gülümsemeyle torununun sırtını sıvazladı.


“Onlar” dedi, “benim için iki simgedir evlat.” “Neyin simgesi” diye sordu çocuk. “İyilik ile kötülüğün simgesi. Aynen şu gördüğün köpekler gibi, iyilik ve kötülük içimizde sürekli mücadele eder durur. Onları seyrettikçe ben hep bunu düşünürüm. Onun için yanımda tutarım onları.” Çocuk, sözün burasında, mücadele varsa, kazananı da olmalı diye düşündü ve her çocuğa has bitmeyen sorulara bir yenisini ekledi: “Peki, sence hangisi kazanır bu mücadeleyi?” Bilge reis, derin bir gülümsemeyle baktı torununa: “Hangisi mi evlat? Ben hangisini daha iyi beslersem o!”

DILI qorumaq hər bir kəsin bocudurr, dil namusdur, qeyrətdir, dili df6vlətdə qorumalidir e7unki dil dovlətin atributudur Dil fcnsiyyət vasitəsidir. Azərbaycan dili dfcnya xalqlarının dilləri arasında f6zfcnəməxsus yeri və mf6vqeyi olan bir dildir. Ən e7ətin fikirləri ifadə etmək gfccfcnə malikdir. Azərbaycan dili f6z tarixi inkişaf yolunda bir e7ox mərhələlərdən kee7ib. Bugfcn mfcstəqil Azərbaycanımızın df6vlət dili azərbaycan dilidir. Sevindirici bir hal kimi qeyd etmək istərdim ki, f6lkəmizdə fəaliyyət gf6stərən səfirliklərin səfirlərinin bir e7oxu ana dilimizdə sərbəst danışırlar. Burada maraqlısı odurki, əcnəbililər, avropalılar bizim dilimizi f6yrənməkdə maraqlıdırlar, amma biz f6z tarixi kee7mişimizi, dogma dilimizi yaşatmaqda yox. Yaponiyanın, amerikanın səfirləri dogma dilimizdə sərbəst danışırlar. Fikir və dfcşfcncələrini səlis ifadə etməyi bacarır. Ən əsasda dilimizin normalarına riayət edirlər. Yaponiyanın, amerikanın səfirlərinin dilimizdə danışmaları bizləri sevindirir. Ancaq dilimizə balta vuranlara belə bir sf6z demək istərdim:əcnəbiləri bizim dilimizdə danışan gf6rəndə gf6rən həmin azərbaycanlılar xəcalət cəkirmi?, hee7 olmasa həmin əcnəbilərdən utanırlarmı? Bu tip insanlar f6zlərini necə, nə əsasa azərbaycanlı adlandırır. c7ox maraqlıdı, Azərbaycanda yaşayasan, işləyəsən ancaq azərbaycanca danışmayasan. Belə insanlara başa salmaq lazımdır ki, bura azərbaycandır, və df6vlət dilidə azərbaycan dilidir. Biz nə SSR-i df6nəmində yaşamırıq, nədə ki, avropada. Hamı yaşadıqı df6vlətin dilində danışmalıdır. Dilimizi qorumaq, lfcgətimizdə olan sf6zlərdən gen-bol istifadə etmək hər bir azərbaycanlının bocudurr. Məndə bir azərbaycanlı kimi dilimizə laqeyid mfcnasibəti gf6rfcb Azərbaycan Pedoqoji universitetinin filologiya fakfcltəsinin dekanı, filologiya elmləri doktoru professor Buludxan Xəlilovla gf6rfcşdfcm. Dilimizdə yaşanan qaranlıqlara dile7i alim geniş aydınlıq gətirdi. Buludxan mfcəllim, siz APİ-nin filologiya fakfcltəsində dekansınız. Dilimizin keşiyində dayanan bir alim kimi sizin bugfcn dilimizə yad mfcnasibət bəsləyənlərə mfcnasibətiniz necədir?Bugfcn azərbaycan dilinin işlənmə səviyyəsi nə yerdədi, və yaxud tez tez icitamiyyətdə bəzi insanlar nitqlərində əcnəbi sf6zlərdən istifadə edirlər. Elə insanlarla qarşılaşırıq ki, azərbaycan dilindən başqa bfctfcn dillərdə danışırlar, ancaq yarı-yarıme7ıq. Dile7i alim kimi bunlara mfcnasibərinizi bilmək istərdik. Əvvala dogru qeyd etdiniz. Rusca, ingiliscə sf6zlərdən danışıq vaxtı istafadə edənlərlə tez-tez qarşılaşırıq. Daha dogrusu abzəngin lfcgətlərindəbb əcnəbi sf6zlərdən istifadə edən, bəzi azərbaycanlılarla. Dil bilmək gf6zəldi, ancaq ana dilini bilməmək, dogma dildə danışmamaq ən azından gfcnahdır. Dilə hamının ehtiyacı var. dc. Hacıbəyovun felyotonlarını, C. Məmmədquluzadənin və bir e7ox klassiklərimizin əsərlərini ana dilimizin vasitəsiylə oxuyub f6yrənmişik. O klassiklər, dahilər ona gf6rə sevilirlər ki, onlar azərbaycanca yazıb yaradıblar. Azərbaycan dilinin bfctfcn imkanlarından istifadə ediblər. Bizlər ana dilimizə borcluyuq. Klassiklrəmizdə ana dilimizə borcludurlar. Onların əsərlərini azərbaycanca oxuyub həyatı, məişəti f6yrənmişik dfcnya mədəniyyətinə qovuşmagın yollarını dərindən mənimsəmişik. Dil vacib bir sahədir, dilə hər bir kəsin təəsfcfkeşliyi olmalıdır. Hamı namus, qeyrətə yanaşdıgı kimi dilədə belə mfcnasibət bəsləməlidir. Dil df6vlətin atributudur. Azərbaycan dilidə kee7məkeşli bir yol kee7ib. Bu dilin qayda qanunlarını qorumaq, dili yaşatmaq hamımızın bocudurr. Mfcstəqillik df6vrfcndən sonra dilimizin statusu dahada genişlənib. Artıq azərbaycan dili df6vlət dilidir. Azərbaycan dili vasitəsiylə dfcnyanın ayrı-ayrı f6lkələrində rəsmi danışıqlar aparılır. Ticarət, iqtisadiyyat işləri qurulur. Dilimiz artıq beynəlxalq tribunadan səslənən bir dildir. Bunlar yaxşı kefiyyətlərdir. Biz dilimizin lfcgət tərkibinin təmizliyinədə fikir verməliyik. Siz məsələni kf6klfc qoymusunuz. Dilimizin təmizlənməsi fce7fcn bizə vaxt lazımdır. Birincisi mətbuatdan, televiziya kanallarından, radio efirlərindən başlamalıyiq. Yeri gəlmişkən deyim ki, sizin e7alışdıgınız azərbaycan df6vlət radiosunun xalq yaradıcılıgı redaksiyası. Bu redaksiyanın hazırladıgı verlişlərə fikir verək. abBulaqbb, abDastan saatıbb, abIpək yolubb, abİrəvan e7uxurubb. Bu verlişlərdə tarixdə, mədəniyyətdə, mənəviyyatda qorunur. Həmişə tələbələrimə azərbaycanca səlis, gf6zəl danışmaları fce7fcn bu verlişləri dinləməyi məsləhət bilirəm. Dilimizdə əcnəbi sf6zlərlə danışanlara, tv-radio efirlərində, mətbuatda dilimizə laqeyid mfcnasibət bəsləyənlərə isə sfcni dəbdən uzaq olmaqı arzulayıram. c7fcnki nə varsa, mahnılardı, mugamlardı, saz havalarıdı, hamısı azərbaycan dilində sevilib seviləcəkdə. Bir sf6zlə dili df6vlət yox, xalq qorumalıdır. Bu qəzetlərdə, tv-radio efirlərində e7alışanların əksəriyyətinin jurnalistikadan xəbərləri yoxdur. Həm təhsil baximdan, həmdə mədəniyyət, qanacaq baximdan. Savadsızlıq və ədəbsizlik cəm olan yerdə e7ox bf6yfck fəsadlar olur. Qəzet, jurnal, radio, televiziya ondan f6tfcrfcdfcrki, xalqı marifləndirsin. Əgər bugfcn bunlara əməl olunmursa bunun qarşısı alınmalıdır. Hee7 kəsin dilimizdə kənar sf6z işlətməyə haqqı yoxdur. Dil tribunadır, gfczgfcdfcr. Təmiz və nfcmunəvi olmalıdır. Qaldırdıqınız bu məsələ olduqca mənalı və məzmunludur. d6zfcnfc vətandaş hiss edən hər bir kəs dilə xidmət etməlidir. c7fcnki biz bu dil vasitəsiylə fcnsiyyət qururuq. Buludxan mfcəllim nf6vbəti sualım əlifbayla baglıdır. Bugfcnə kimi biz bir nee7ə əlifba dəyişmişik. İlk qədim əlifbamızda bildiyiniz kimi piktoqrafik əlifbadır. Soruşmaq istəyirəm əlifbadan əlifbaya kee7iddə hansı itkilərimiz olub?c7ox bf6yfck itkilər olub. Sizə deyim ki, biz qfcrfcr hissi ilə deyə bilmərik ki, tez-tez əlifba dəyişmişik. Bu fəxr olunası deyil. Əlifbanın dəyişməsi e7ox bf6yfck fəsadlar tf6rədir. Birincisi dfcşfcncə tərzi dəyişir, dilin qayda qanunlarında hərc-mərclik yaranır. Əlifbanın bir əsrdə bir nee7ə dəfə dəyişməsiylə nəsillər arasında kf6rpfc əlaqəsi sınır. Məsələn, bugfcn biz latın əlifbasından istifadə edirik, amma kiril əlifbasından istifadə yoxdur. Kiril əlifbasında yazılan kitablar, dəyərli əsərlər itib batır. Əlifba təkcə məktəb uşaqları fce7fcn deyil, əlifbanı hamı f6yrənməlidir. Ancaq nəzərə almaq lazımdır ki, əlifbadan əlifbaya kee7id olanda əlifbanı hamı f6yrənə bilmir. Yaşlı, qoca, agbire7ək, agsaqqalida nəzərə almaq lazımdır. Əlifba dəyişkənliyində bu məsələləri nəzərə alıb e7ox ehtiyatlı olmaq lazımdır. Bugfcn sevindirici haldır, latın əlifbasıyla bizim cənab prezidentimizin sərancamı var, ədəbiyyat e7ap olunur. Bu e7ox gf6zəldir. Dilə, ədəbiyyata df6vlət qaygı gf6stərir. 1926-cı ildə Bakıda 1-ci Tfcrkoloji qurultay kee7iriləndə vahid problem Tfcrk xalqlarına ortaq Tfcrk xalqlarının əlifbasıydı. c7oxlu mfczakirələr aparıldı ki, ortaq Tfcrk əlifbasını necə yaradaq?Ayrı-ayrı hərflərin fczərində, və onların qrafik işarələrində mfcxtəlif mfcbahisələr yaranmışdı. Yəni əlifba elə asan məsələ deyil. Əlifbanın dəyişməsiylə iqtisadi problemləri, mədəni problemləri həll etmiş olmuruq. Əlifba dfcnyaya e7ıxış fce7fcn bir vasitədir. Bugfcn latın qrafikalı əlifbadan istifadə edirik. Yenə deyirəm bu sevindiricidir, ancaq gelin biraz kee7mişinə nəzər salaq. Nə qədər ədəbiyyatlarımız bugfcnə kimi diqqətdən kənardı. Bir sf6zlə insiyənə kimi e7ox itkilərimiz olub. Dfcnyada e7inlilərin, koreyalıların, yaponların əlifbalarına nəzər yetirin. Ən e7ətin, ən qəliz əlifba. Ancaq bunların iqtisadi inkişaflarına baxın. Əlifba həm bəzi məsələlərin həllində vasitəe7idir, həmdə vasitəe7i deyil. Bfctfcn məsələləridə əlifbanın fczərinə atmaq olmaz. Bayaq qeyd etdim, tez-tez əlifbalarımız dəyişib. Ayrı-ayrı illərdəki nə qədər yazılı abidələrimiz itib batib. Əlifbanı dəyişməkdə bf6yfck itkilərdən biridə maliyyə itkiləridir. Dərsliklər , ədəbiyyat dəyişməli. Bunlarda vəsait tələb edir. Vəsaitdə df6vlətin bfcdcəsindən gedir. Burdanda maliyyə itkiləri yaranır. Buludxan mfcəllim bəs bugfcn sizin e7alışdıgınız pedoqoji universitetin tələbələri necə dilimizin təmizliyindən, imkanlarından geniş istifadə edirlərmi?Gənclik gələcəyimizdi. Təsadfcfi deyilən sf6z deyil. Bəzən gəncliklə mfcnasibətdə ogul ata mfcnasibəti alınır. Ogulla ata arasında inkişaf dinamika baxımdan anlaşılmazlıq olur. c7ox vaxtda şişirdib gənclik bizim arzu təkliflərimizi tam f6dəmirdə deyirik. Mən bunun əlehinəyəm. Azərbaycan gəncliyi elastik bir gənclikdir. Gənclərimizi hansı istiqamətə yf6nəltsən, o istiqamətə gedir, uyuşur, və ugurlu nəticələr verir. Azərbaycan gəncliyi kifayət qədər potensialdır, istedadlıdır. Bilirsiniz gəncliyimiz f6zfcndən bf6yfck nəsildən e7ox şey umur. Biz nəqədər dfczgfcn faydalar versək gənclik bir o qədərdə bəhrələnəcək. Tam əminliklə deyimki bugfcn ki, gəncliyimiz f6z tarixinidə, mədəniyyətinidə f6yrənməkdə həvəslidir. Sadəcə olaraq bu həvəsə istiqamət vermək lazımdır. Bunuda deyək ki, azərbaycan gəncliyi dfcnyadan təcrid olunmuş şəkildə yaşaya bilməz. Dfcnyada bugfcn ciddi porseslər gedir. İnformasiya. texnologiya komunikasiya vasitələrinin həyatımıza gəlməsi. Ən əsas amildir. Gəncliyimizdə bunlardan istifadə etməyi bacarır. Bu e7ox gf6zəldir. Anca bugfcn ki, gənclik 10-15 il bundan qabaq ki, nəsillə mfcqayisə oluna bilməz. Əvvəl ki, nəsil daha e7ox kitaba fcstfcnlfck verirdi, bugfcn ki gənclik isə bayaq qeyd etdiyim kimi internetə texnologiyaya. Bugfcn desəkki, gənclik kitab oxumur, buda dogru olmaz. Bilirsiniz bizim mfcasir gənclik f6yrənməyə meyillidir. Buda millətin xarakterindən irəli gəlir. Sadəcə olaraq bayaqda qeyd etdiyim ki, yf6nləndirmək lazımdır.Bugfcn mənim tələbələrim ana dilimizdə gf6zəl danışırlar. Bədii ədəbiyyatlar oxuyurlar, xarici ədəbiyyatla maraqlanırlar. Mən desəm ki tələbələrimdən razıyam, bu hee7 kimdə şfcbhə dogurmamalıdır. Buludxan mfcəllim bir sualada cavab almaq istəyirəm:Elə gf6rfcşmfcşkən soruşum. Biz kitabi Dədə Qorqud dastanını, və bir e7ox əski dastanlarımızı oxuyanda mfcqayisə etmək istəyirik. Mfcqayisəyə gələn isə dastanlarımızın əski variantalıriyla bfcgfcn ki variantıdır. Qədim dastanlarımızda işlənən sf6zlər bugfcn nə dilimizdə nədə dastanlarımızda yaşayır. Sf6zlər yalnız fərdi adamlar arasında işlənir, belə sf6zlərin işlənməsidə istər oxuyanda istər istəməz insanlar arasınnda e7aşqınlıq yaradır. Maraqlıdır qədim dastanlarımızda ki, sf6zlər bugfcn dilimizə, lfcgətimizə qayıtması mfcmkfcndfcrmfc?, və yaxud bayaq qeyd etdiyiniz ortaq Tfcrk dilindən sf6hbət gedə bilərmi?Mən deyim ki, bugfcn elmi ictimaiyyətdə ortaq Tfcrk dili məsələsi mfczakirə olunur. Suallarda yaranır kı, Tfcrk dilinin lfcgət tərkibi hansı sf6zlərdən ibarət olacaq. Mfcxtəlif versiyalar, fərqli mfcnasibətlər var. Sualınızda həqiqət var, bunuda qəbul etməliyik. Ortaq Tfcrk dili yaranarkən onun lfcgət tərkibi ortaq abidələrimizin lfcgətiylə qurulmalıdır. Ortaq yazılı abidələrimizdən biridə kitabi Dədə Qorquddur. Kitabi Dədə Qorqud dastanı və bir e7ox ortaq dastanlarımızda kı, sf6zlər Tfcrk xalqları tərəfindən yaxşı başa dfcşfclfcr. Ortaq Tfcrk dilindən sf6hbət gedirsə ortaq Tfcrk xalqlarının dəyərlərindən istifadə olunmalıdır. Sualınızın ikinci hissəsinə cavab vermək istərdim. Qədim dastanlarımızda kı, sf6zlərin bugfcn dilimizdə işlənməməsini qeyd etdiniz. Bununla tam razıyam, ancaq razılaşaq ədəbi dildə işləmir. Bu cfcr sf6zlər xalqın dilindədir. Dialekt şivələrimizdədir. Bu ləhcələrimizdəki dialekt sf6zlərdəki kəlmələrimizi bir yerə yıgsaq bfctfcn qədim sf6zlərimiz yaşayar. Sadəcə olaraq bu sf6zlər ədəbi dilimizdə işləmir. Buludxan mfcəllim sonuncu sualımdan sonra sizə təşəkkfcrfcmfc bildirmək istəyirəm. Bir gənc kimi sizdən bugfcn e7ox şey f6yrəndim. d6zfcnfcz demişkən gəncliyə istiqamət vermək lazımdır. Sizin kimi ziyalıyla sf6hbət mənə xoş təsir bagışladı. Sizdə e7ox sagolun. Dogurdanda bugfcnfcn aktual məsələsi fczərində sf6hbət etdik. Mənim f6zfcmədə sizin kimi bir gənclə sf6hbət e7ox xoş oldu. Yazımın kuliminasiyası isə belə olacaq. Azərbaycan dilinin gf6zəlliyindən, geniş imkanlarından sizləri istifadə etməyə e7agırıram.

Does anyone else noicte that when you check out the map on these 6 pictures that there is a safe house in the wrong place on the map?? Just curious, at first I thought it to be midtown but midtown is much further south.